Η Φάμπρικα Υφανέτ αποτελεί έναν κατειλημμένο χώρο εδώ και 17 χρόνια. Ο χώρος αυτός καταλήφθηκε από εκατοντάδες άτομα μέσα από συλλογικές αποφάσεις το 2004 και άνοιξε στην πόλη μετά από 36 χρόνια ένα εγκαταλελειμμένο εργοστάσιο. Τα τελευταία 17 χρόνια το εργοστάσιο άνοιξε τις πόρτες του και γέμισε με ζωή, οργανώνοντας εκδηλώσεις, συναυλίες, θεατρικές παραστάσεις, φεστιβάλ, προβολές, βιβλιοπαρουσιάσεις, συλλογικές κουζίνες, συνελεύσεις. Η κατάληψη στο σήμερα, και μετά από χρόνια εργασιών και επισκευών, διαθέτει διάφορες δομές όπως μια αίθουσα σινεμά, μια δανειστική βιβλιοθήκη και ένα κινηματικό βιβλιοπωλείο, αίθουσες εκδηλώσεων, μία δομή κουζίνας, ένα υπόγειο συναυλιάδικο, μια στεγαστική δομή, ένα studio, ένα καφενείο, χώρους για γυμναστική, έναν μικρό κήπο και ένα τεράστιο DIY Indoor BMX Park. Μέσα στην κατάληψη της Φάμπρικα Υφανέτ δραστηριοποιούνται και συναντιούνται καθημερινά εκατοντάδες άνθρωποι. Πέρα από τη συνέλευση της Φάμπρικα Υφανέτ στεγάζονται στο κτίριο η +τεχνία-, η Λούπα κοινότητα συνάντησης & αγώνα φοιτητριών, ανέργων, επισφαλών και χαμένων παιδιών, η ομάδα βιβλιοθήκης, το cine yfanet, η γεννήτρια, η ομάδα πανιών, τα bmx, το Stop War On Migrants, το συντονιστικό για την πρόσβαση στην υγεία Staying Alive. Όλες εμείς δηλαδή, που ασφυκτιούμε σε αυτόν τον κόσμο και προσπαθούμε διαρκώς να τον φανταστούμε διαφορετικό μέσα από τη δραστηριότητα και τους αγώνες μας. Και για να συνεχίσουμε να συναντιόμαστε και να δημιουργούμε, να συλλογικοποιούμαστε και να αγωνιζόμαστε έξω αλλά και μέσα στο εργοστάσιο υπάρχει η ανάγκη της συντήρησης αυτού του κτιρίου.
Αναγκαιότητα συντήρησης του κτιρίου
Κατά τη διάρκεια της προηγούμενης χρονιάς λοιπόν, ξεκινήσαμε μια διαδικασία καταγραφής των εργασιών συντήρησης που πρέπει να γίνουν, παράλληλα με τη συγγραφή μιας μπροσούρας με άξονες την κρατική διαχείριση της μνήμης, τον ρόλο των μνημείων στη συγκρότηση μιας επίσημης εθνικής ιστορίας, με παραδείγματα από άλλα κράτη και περιπτώσεις καταστροφής ή μεταστροφής μνημείων ανά τον κόσμο. Η μπροσούρα αυτή καταλήγει στην περίπτωση της Υφανέτ ως αναγνωρισμένο μνημείο βιομηχανικής κληρονομιάς και στην υπεράσπιση μιας δικής μας αντι-μνήμης κόντρα στην κυρίαρχη (link).
Η ενασχόλησή μας με αυτό το ζήτημα προέκυψε για δύο λόγους. Αφενός, το ζήτημα των μνημείων επανέρχεται συνεχώς στον δημόσιο διάλογο και αποτελεί ένα πεδίο αντιπαράθεσης που συναρθρώνεται με άλλα ζητήματα που μας απασχολούν, όπως οι διαδικασίες εξευγενισμού στις πόλεις μας και οι αλλαγές στους δημόσιους χώρους. Αφετέρου, γνωρίζαμε ότι με το νέο νομοσχέδιο που πέρασε για την ανάπλαση στο Ελληνικό, ανοίγει ο δρόμος για την κατεδάφιση μνημείων άνω των 100 ετών που κρίνονται ως «επικίνδυνα», κάτι που αφορά και την Υφανέτ.
Δυστυχώς, οι υποψίες μας επιβεβαιώθηκαν και 2 μήνες μετά την κυκλοφορία της μπροσούρας, στις 8 Αυγούστου το Υπουργείο Πολιτισμού ανακοίνωσε την απόφαση για καθαίρεση τμημάτων στεγών του χαρακτηρισμένου ως ιστορικού διατηρητέου μνημείου βιομηχανικού συγκροτήματος ΥΦΑΝΕΤ, στη Θεσσαλονίκη. Πρόκειται για μια απόφαση που θέτει το νομικό καθεστώς γύρω από το κτίριο σε άλλη βάση. Προκειμένου να γίνει αντιληπτό αυτό, θα κάνουμε μια σύντομη αναδρομή στο ιδιοκτησιακό καθεστώς της Υφανέτ.
Το 2006, την αγόρασε το Υπουργείο Πολιτισμού από την Εθνική Τράπεζα και έκτοτε έχει ανακηρυχθεί μνημείο βιομηχανικής κληρονομίας. Το Υπουργείο Πολιτισμού, αρχικά επιδίωκε να στεγάσει το Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης. Αργότερα, υπήρχε η πρόταση για τη στέγαση των Εφορειών Αρχαιοτήτων, ενώ ακόμη και τώρα εμφανίζονται διάφορα δημοσιεύματα που προτείνουν την Υφάνετ ως το μέρος που θα μπορούσε να στεγάσει διάφορες λειτουργίες. Φυσικά, τίποτα από όλα αυτά δεν έχει γίνει μέχρι τώρα. Το κτίριο μέχρι πολύ πρόσφατα, προστατευόμενο από τον νόμο περί μνημείων δεν μπορούσε ούτε να κατεδαφιστεί αλλά ούτε και να χρησιμοποιηθεί για εμπορικούς ή άλλους σκοπούς παρά μόνο στεγάζοντας υπηρεσίες του Υπουργείου Πολιτισμού. Ωστόσο, τα τελευταία 3 χρόνια έχει εν μέρει αλλάξει το καθεστώς στο οποίο βρίσκεται. Το 2018 μπήκε, μαζί με τα περισσότερα κτίρια που ανήκουν στο Υπουργείο Πολιτισμού, στο υπερταμείο του ΤΑΙΠΕΔ ανοίγοντας πλέον τον δρόμο για την εμπορευματική αξιοποίησή της και από ιδιωτικό κεφάλαιο. Τέλος, τον Μάρτη του 2021 ψηφίστηκε το νομοσχέδιο που αναφέραμε προηγουμένως, ανοίγοντας έτσι τον δρόμο για την κατεδάφιση. Συνοψίζοντας λοιπόν, το 2006, με την αγορά του κτιρίου από το Υπουργείο Πολιτισμού άνοιξε ένας κύκλος που περιελάμβανε φαντασιώσεις αξιοποίησης της Υφανέτ, στη βάση των οποίων σχηματοποιούνταν και τα περισσότερα σενάρια εκκένωσης που αντιμετωπίσαμε τα προηγούμενα χρόνια. Αυτός ο κύκλος μοιάζει να κλείνει τώρα και το κράτος επιλέγει να ανοίξει έναν νέο, πιο ρεαλιστικό, που αφορά την κατεδάφισή του.
Καθώς η απειλή αυτή είναι πρωτοφανής για την κατάληψη, επιλέξαμε να ξεκινήσουμε μια καμπάνια υπεράσπισής της, προκειμένου να γνωστοποιήσουμε το ζήτημα στην πόλη και να δώσουμε μια πρώτη απάντηση. Το κείμενο και η αφίσα της καμπάνιας μπορούν να βρεθούν εδώ:
Μέσα στο παραπάνω πλαίσιο, οι εργασίες συντήρησης του κτιρίου αποκτούν πολιτικό περιεχόμενο. Από τη μία, στον βαθμό που προτάσσουμε την επανοικειοποίηση της Υφανέτ ως κομμάτι της συλλογικής μας μνήμης, θέλουμε να επιχειρήσουμε μια αντισυντήρηση που θα μας επιτρέπει να συνεχίσουμε να πραγματώνουμε τα όνειρα και να στεγάζουμε τις ανάγκες μας στο κτίριο ως υλικό κατάλοιπο. Κοινώς, η βασική κατεύθυνση της συντήρησης του εργοστασίου είναι η ασφάλεια των ανθρώπων και η λειτουργικότητα των χώρων του. Από την άλλη, επιθυμούμε οι εργασίες συντήρησης να αποτελέσουν ασπίδα απέναντι στην απειλή της εκκένωσης. Δεν θέλουμε δηλαδή, να αφήσουμε στο κράτος κανένα επικοινωνιακό/πολιτικό πλεονέκτημα που θα του δώσει πάτημα για εκκένωση. Ισχυριζόμαστε ότι, με τον ίδιο τρόπο που δηλώνουμε πως η κοινωνική και πολιτική δραστηριότητά μας στο εργοστάσιο είναι ανώτερη κάθε σχεδίου «αξιοποίησης», έτσι και η συντήρηση του κτιρίου από πλευράς μας είναι συνεπής και ανταγωνιστική προς τα κρατικά σχέδια, όλα αυτά τα χρόνια. Ως εκ τούτου θέλουμε να προσπαθήσουμε να διεξάγουμε τις εργασίες αντι-συντήρησής της με τους καλύτερους δυνατούς όρους.
Πρέπει να επισημάνουμε ότι το κτίριο της Υφανέτ μετράει πλέον πάνω από 100 χρόνια ζωής και σταδιακά έχουν αρχίσει να προκύπτουν σοβαρά ζητήματα σε διάφορα κομμάτια του. Τόσο η παλαιότητα του κτιρίου, όσο και το πολύ μεγάλο μέγεθός του (19 στρ.) καθιστά πολύ δύσκολη και κοστοβόρα την όποια συντήρησή του. Ωστόσο, κρίναμε πολιτικά και ύστερα από τις συμβουλές που λάβαμε από συντρόφους και συντρόφισσες μηχανικούς, ότι είναι επιτακτική η προσπάθεια διεξαγωγής κάποιων σοβαρών εργασιών στο εσωτερικό της κατάληψης. Για τον λόγο αυτό, ξεκινήσαμε την αρχιτεκτονική και στατική μελέτη του κτιρίου, την καταγραφή των προβλημάτων και την αξιολόγησή τους με άξονα την επιτακτικότατα σε συνδυασμό με το απαιτούμενο κόστος.
Πως θα αξιοποιηθούν τα χρήματα
Αναγνωρίζουμε ότι μια συντήρηση της Υφανέτ με βάση τις θεσμικές προδιαγραφές απαιτεί αστρονομικά ποσά, όχι μόνο για το κίνημα, αλλά και για το κράτος. Με άξονα όμως την ασφάλειά μας και τη λειτουργικότητα των χώρων, εκτιμούμε ότι πρόκειται για εργασίες που μπορούν να έλθουν εις πέρας με ένα ποσό μερικών δεκάδων χιλιάδων ευρώ. Μέχρι στιγμής, ένα μικρό κομμάτι των εξόδων έχει μαζευτεί από τις εκδηλώσεις των τελευταίων μηνών που διεξήχθησαν μέσα στην κατάληψη, με το οποίο ξεκίνησαν και οι εργασίες μέσα στο καλοκαίρι.
Ωστόσο, υπολείπεται ένα σοβαρό ποσό το οποίο θα θέλαμε να μαζευτεί σταδιακά μέσα στους επόμενους μήνες, έτσι ώστε να διεξαχθούν οι εργασίες τμηματικά. Σε αυτό το πλαίσιο, η οποιαδήποτε ενίσχυση αυτού του εγχειρήματος είναι παραπάνω από επιθυμητή. Συνεπώς, ανάλογα με την οικονομική ενίσχυση που θα λάβουμε, θα μπορέσουμε να προχωρήσουμε στην διεξαγωγή των παρακάτω εργασιών:
- 10.000€ – Εργασίες αναστύλωσης κάποιων υποστυλωμάτων που έχουν σημαντικές φθορές, συντήρηση και ενίσχυση των υπόλοιπων υποστυλωμάτων και δοκών.
- 20.000€ – Eργασίες μονώσεων στις στέγες και στα παράθυρα, επισκευή τμημάτων της στέγης στον χώρο του καφενείου.
- 25.000€ – Συντήρηση των περιμετρικών τοίχων και επισκευή του τοίχου περίφραξης που γειτνιάζει με διπλανή οικοδομή.
ΚΑΤΩ ΤΑ ΧΕΡΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΥΦΑΝΕΤ, ΤΙΣ ΚΑΤΑΛΗΨΕΙΣ, ΤΙΣ ΖΩΕΣ ΜΑΣ
