χαμογελώντας αβοήθητοι.
Οι άνθρωποί μας
δεν ξέρουν να μιλούν μεταξύ τους.
Βισουάβα Σιμπόρσκα
Ο τρόπος με τον οποίο ξεδιπλώνεται η ιδεολογική διαπάλη στο εσωτερικό του εναντιωματικού κινήματος γύρω από την υπόθεση της “υποχρεωτικότητας” είναι ευθέως ανάλογος με την έκπτωση του πολιτικού και τον εκφυλισμό των συλλογικών διαδικασιών των τελευταίων χρόνων. Μια προοπτική απεγκλωβισμού είναι κρίσιμο να αποδεχτεί συγκεκριμένα πεδία κριτικής διερεύνησης προκειμένου να διαμορφώσει μια νέα στρατηγική εναντιωματικού αγώνα. Η στρατηγική αυτή θα αποπειραθεί μεταξύ άλλων να γεφυρώσει μια απόσταση που έχει δημιουργηθεί ανάμεσα σε έναν κόσμο ιδεών και σε εκείνον της πραγματικότητας. Μια απόσταση που έχει καταλήξει από πλασματική, να επιβάλλεται ως αμείλικτα πραγματική.
Θέματα που υποστασιοποιούν κάθε κατάσταση “υποχρεωτικότητας” όπως η μορφή του κράτους στην μετα-δημοκρατία, οι μορφές της κεφαλαιακής συσσώρευσης στις κοινωνίες διακινδύνευσης, η μορφή της βιοπολιτικής και του κοινωνικού ελέγχου, η σχέση της επιστήμης και της τεχνολογίας με την κυρίαρχη ιδεολογία, η περίφραξη της επικοινωνίας στο λυκόφως των παραδοσιακών ΜΜΕ, αποτελούν άκρως απαραίτητα πεδία διερεύνησης για την βαθύτερη κατανόηση της πραγματικότητας προκειμένου να διαμορφωθεί μια νέα στρατηγική εναντιωματικού αγώνα.
Και είναι φυσικό να αποτελούν τα παραπάνω θέματα πεδίο ιδεολογικής διαπάλης στο βαθμό που υπάρχει ένας αστερισμός διαφορετικών πολιτικών αντιλήψεων. Η μάχη αυτή, ωστόσο, δίνεται στο πεδίο των μορφών με τις οποίες εμφανίζονται οι κοινωνικές και πολιτικές σχέσεις που, και στο συγκεκριμένο, προσφέρονται για αδιέξοδες σκιαμαχίες και ασκήσεις κάθε είδους προκαταλήψεων.
Είναι πασιφανές ότι έννοιες όπως η “μορφή”, ο “ρόλος”, η “σχέση”, η “περίφραξη” δεν μπορούν να προσεγγιστούν διαχωρισμένα από την ουσία των περιεχομένων στα οποία αναφέρονται. Κι όμως, αυτονομούνται από την θέση μιας εκάστης συλλογικότητας ή ενός εκάστου ατόμου για το κράτος, την μετα-δημοκρατία, την κεφαλαιακή συσσώρευση, την κοινωνία διακινδύνευσης, την βιοπολιτική και τον κοινωνικό έλεγχο, την επιστήμη, την κοινωνία του Θεάματος. Ως εάν οι θέσεις αυτές να είναι αυτονόητες –και ως εκ τούτου εκατέρωθεν αδιαπραγμάτευτες– δίνεται μια μάχη επί των μορφών. Δίνεται μια μάχη με τη μορφή πολιτικής αυτοαναφορικότητας όπου, εντέλει, ακόμη και οι πιο σοβαρές αναλύσεις –αυτές που αντιλαμβάνονται την αναγκαιότητα να αναφερθούν στην ουσία των θέσεών τους στη βάση της πολιτικής τους αντίληψης– στην συντριπτική τους πλειονότητα δεν αποφεύγουν την αναπαραγωγή μιας άγονης αντιπαλότητας.
Έτσι μπροσούρες και προκηρύξεις καταλήγουν εκατέρωθεν των αντίπαλων αντιλήψεων να διαβάζονται ανάποδα, από την υπογραφή προς τον τίτλο. Οι προβληματικοί χαρακτηρισμοί ως παράγωγα των χρόνιων προκαταλήψεων, η προσβλητική απαξία των θέσεων του αντιπάλου ως κορύφωση της επιχειρηματολογίας στις τελευταίες παραγράφους, όλα αυτά υπονομεύουν την όποια προοπτική “παραγωγικής” ιδεολογικής αντιπαλότητας. Και σε τελευταία ανάλυση, αυτή η αντιπαλότητα δεν μπορεί παρά, στη συνέχεια, να δημιουργεί πλασματικές ή καιροσκοπικές κοινότητες στη βάση των παλιών παραδοσιακών αριστερών πολιτικών μετώπων, όπου η συμμαχία επί ενός συγκεκριμένου διακυβεύματος υποστέλλει την διαφορά αξιωματικών πολιτικών θέσεων.
Αυτή ακριβώς η κατάσταση αποτελεί και συνέχεια της χρόνιας έκπτωσης επί του πολιτικού. Από τη μεριά μας, ως αφανής κοινότητα, δεν ισχυριζόμαστε ότι δεν υπάρχουν σοβαρά ζητήματα ως παράγωγα ουσιαστικών διαφωνιών. Έχουμε ήδη τοποθετηθεί εκτεταμένα πάνω σε όλα τα ζητήματα που προαναφέρθηκαν θεωρώντας ότι συνεισφέρουμε στην κατανόηση του Υπάρχοντος και στην προοπτική της καταστροφής κάθε σχέσης “υποχρεωτικότητας”1. Την ίδια στιγμή (προσπαθούμε να) αποφεύγουμε οτιδήποτε υπονομεύει την έννοια της κριτικής και εποικοδομητικής αλληλεγγύης. Η παραγωγή θέσεων προϋποθέτει σημεία τριβής με ό,τι αποκλείει προκειμένου να ορίσει τον εαυτό της. Αναπόφευκτα. Η πρόκριση, ωστόσο, μιας κουλτούρα επιβολής, σε όποιο επίπεδο, στο εσωτερικό του εναντιωματικού κινήματος είναι επιλογή που δεν μας αφορά.
Ένας διάλογος που ξεκινάει με την μορφή θωρακίσεων για να εκβάλλει, εντέλει, σε αμοιβαίους επιθετικούς προσδιορισμούς είναι ένας μη διάλογος.
Προφανώς και υπάρχει η παραδοχή της άθλιας κρατικής διαχείρισης της πανδημίας. Αλλά πριν από αυτό πρέπει να οριστεί ξεκάθαρα αν υπάρχει παραδοχή της αναγκαιότητας ενός μεταβατικού κράτους.
Προφανώς και υπάρχει η μεταδημοκρατία, με την έννοια της απόπειρας καθολικής κατίσχυσης του οικονομικού επί του πολιτικού. Αλλά αυτό δεν σημαίνει απώλεια του αυτόνομου χαρακτήρα του κράτους.
Προφανώς και η κυρίαρχη πρόσληψη της δημόσιας υγείας είναι ένα μεταβλητό μέγεθος που εξυπηρετεί, μεταξύ άλλων, τη βιοπολιτική. Αυτό δεν σημαίνει, όμως, ότι καθετί δημόσιο παύει να αποτελεί πεδίο όπου το κοινωνικό συνεχίζει να διεκδικεί ασταμάτητα την απελευθέρωσή του από το κράτος.
Προφανώς και η επιστήμη είναι υποταγμένη στα καπιταλιστικά συμφέροντα και την κοινωνία ελέγχου και πειθάρχησης. Κάθε πεδίο ανθρώπινης δραστηριότητας, ωστόσο, παράγει και τον αρνητικό της πόλο (εξάλλου, και με δικά της αιρετικά όπλα γίνεται η πολεμική επί των κυριαρχικών της θέσεων).
Προφανώς και πρέπει να φροντίζουμε τους εαυτούς μας και τους Άλλους απέναντι σε έναν ιό που έχει μεγάλη μεταδοτικότητα και ανεξέλεγκτες εξατομικευμένες συνέπειες. Αυτό δεν σημαίνει υποταγή στην κρατική προσταγή – όπως κι αν αυτή η φράση διαβαστεί.
Προφανώς και δεν θεωρούμε υποταγμένο όποιον εμβολιαστεί επειδή αναπόφευκτα ο εμβολιασμός νομιμοποιεί προνόμια και αποκλεισμούς ή κάνει αποδεκτή την βιοπολιτική κατοχή. Η συνέπεια μιας τέτοιας λογικής μάς προτρέπει να κάψουμε τις ταυτότητές μας μπροστά στα κέντρα υποδοχής μεταναστών ή να αγνοήσουμε τα αχανή ατομικά ψηφιακά και άλλα αρχεία που μεγεθύνονται εδώ και δεκαετίες.
Προφανώς και δεν θεωρούμε εκ των προτέρων ναρκισσιστή και ψεκασμένο όποιον αρνείται τον υποχρεωτικό εμβολιασμό. Άλλωστε, υπάρχει ιστορικότητα σε κινηματικές αντιδράσεις σε σχέση με επιβαλλόμενες ιατρικές πράξεις.
Προφανώς και όποιος θέλει μπορεί να φοράει μάσκα και να κρατάει αποστάσεις, όπως ακριβώς κάνει όποιος φοβάται για την υγεία του από καταβολής των μέτρων αυτών προστασίας, χωρίς να θεωρείται κατ’ ανάγκη υποταγμένος. Μήπως δεν είναι σαφές πως εκείνος που δεν μπορεί να κατανοήσει τον φόβο του Άλλου –και επικρίνει υποδεικνύοντας δέουσες συμπεριφορές– δεν απέχει πολύ από εκείνον που ασκεί βιοπολιτική κι επιβάλλει πολιτικές διαχείρισης του σώματος των Άλλων;
Και ούτω καθεξής.
Απέναντι στις αδιέξοδες σκιαμαχίες, τις φαιδρές συμμαχίες και τα πλασματικά μέτωπα, η μόνη απελευθερωτική προοπτική είναι η δρομολόγηση των εννοιών της αλληλεγγύης και της συντροφικότητας. Έννοιες που αποκτούν το ουσιαστικό ειδικό τους βάρος μέσω των πράξεων που τις επιβεβαιώνουν. Μέσα στο πλαίσιο, καταρχάς, των κοινοτήτων αγώνα εδώ και τώρα, με την συγκρότηση στάσεων φροντίδας του ενός προς την άλλη στην καθημερινή μας ζωή. Εξωστρεφών στάσεων που θα δημιουργήσουν χειραφετητικά υποδείγματα μέσα στην κοινωνία του παραλυτικού φόβου και της επιβαλλόμενης μοιρολατρίας. Άλλωστε, η πραγματικότητα των κοινωνικών και ταξικών αντιθέσεων δεν σταματά ποτέ να παράγει τα θανάσιμα γεγονότα της. Ας μην αποτελέσουμε τροχοπέδη στις χειραφετητικές διεξόδους που μπορούν επίσης να παραχθούν στο πλαίσιο της πραγματικότητας αυτής. Οι δολοφονίες των τελευταίων ημερών, ένας τσιγγάνος, ένας εργάτης, μια γυναίκα και δεκάδες πρόσφυγες, δεν μπορούν παρά να λειτουργούν ως τροχιοδεικτικά για την αναγκαιότητα ματαίωσης κάθε υπερεκτιμημένης αντιπαλότητας. Για τη γείωση των ριζοσπαστικών πολιτικών προταγμάτων μακριά από τις νεφέλες των ιδεοληπτικών αφηγήσεων.
αφανής κοινότητα
Νοέμβρης 2021
1 Αφανής κοινότητα, Ζωή σε καραντίνα [1] [2] [3] [4] [5] (Ημερολόγιο Θεμελίων, τεύχος 2_06.20)