Oι πολιτικοί ηγέτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης ανακοίνωσαν ότι η αντίδρασή τους απέναντι στις ανυπολόγιστες απώλειες ζωών μεταξύ των μεταναστών που διασχίζουν τη Μεσόγειο με μη αξιόπλοα σκάφη θα είναι να χρησιμοποιήσουν βία, ώστε να πατάξουν τα λεγόμενα «δίκτυα» που λειτουργούν έξω από τη Λιβύη και ενορχηστρώνουν τις επικίνδυνες διαβάσεις της θάλασσας. Πώς; Στις 11 Μαΐου, η επικεφαλής της εξωτερικής πολιτικής της ΕΕ Φεντερίκα Μογκερίνι δήλωνε: «Κανείς δεν σκέφτεται βομβαρδισμούς. Μιλώ για μια ναυτική επιχείρηση». Δύο μέρες μετά, όμως, η Guardian έγραψε για ένα έγγραφο στρατηγικής που διέρρευσε σχετικά μια αποστολή της ΕΕ στη Μεσόγειο και τα χωρικά ύδατα της Λιβύης, το οποίο πρότεινε εκστρατεία από αέρα και θάλασσα. Αυτό, ανέφερε η εφημερίδα, θα οδηγούσε σε «παράπλευρες απώλειες». Με άλλα λόγια, ενήλικες και παιδιά που επιβαίνουν στα πλοία υπό επίθεση ίσως σκοτωθούν. Με ή χωρίς βόμβες, είναι γνωστό ότι τα μέσα που χρησιμοποιεί η ΕΕ για να απωθήσει, να αποτρέψει και να εκτρέψει τους μετανάστες, ακόμη και όσους ζητούν άσυλο, προκαλούν ήδη τέτοιες «παράπλευρες απώλειες».
Ποια ηθική νομιμοποίηση έχει αυτή η επιλογή κάποιων χωρών, που είναι από τις πλουσιότερες του κόσμου, να χρησιμοποιήσουν τις ναυτικές και τεχνολογικές τους δυνάμεις κατά τρόπο που οδηγεί στο θάνατο ανδρών, γυναικών και παιδιών που έρχονται από τις φτωχότερες και πιο εμπόλεμες περιοχές του κόσμου;
Μια επικίνδυνη διαστρέβλωση της ιστορίας διακινείται για να απαντηθεί αυτή η ερώτηση. Τα τελευταία χρόνια, η πολιτική σχετικά με την παράνομη διασυνοριακή μετακίνηση κάνει μια διάκριση μεταξύ της δραστηριότητας των «διακινητών» και εκείνης των «δουλεμπόρων». Η διακίνηση περιλαμβάνει εθελοντικές, συναινετικές ρυθμίσεις, αλλά η εμπορία συνδέεται με εξαναγκασμό ή εξαπάτηση, και έχει επανειλημμένα παρομοιαστεί με το διατλαντικό εμπόριο σκλάβων από πολιτικούς, δημοσιογράφους, ακόμα και κάποιους ακτιβιστές. Οι κίνδυνοι από την αναλογία είναι πλέον φανεροί, καθώς οι όροι «διακίνηση» και «δουλεμπόριο» αρχίζουν να χρησιμοποιούνται αδιακρίτως σε σχέση με τους μετανάστες που διασχίζουν τη Μεσόγειο. Και είναι αυτή η σύγχυση που δίνει στους ηγέτες της ΕΕ τη δυνατότητα να συζητούν τη χρήση στρατιωτικής δύναμης στις ακτές της Βόρειας Αφρικής, σαν να ήταν κάποια ηθική αναγκαιότητα. «Οι διακινητές ανθρώπων είναι οι δουλέμποροι του 21ου αιώνα, και θα πρέπει να οδηγηθούν στη δικαιοσύνη», έγραψε πρόσφατα ο Ιταλός πρωθυπουργός Mαττέο Ρέντσι. Όταν το ζήτημα μπαίνει σε αυτό το πλαίσιο, η υπόσχεσή τους να εντοπίσουν, να συλλάβουν και να καταστρέψουν» τα πλοία όσων διακινούν μετανάστες μοιάζει με μια «δύσκολη επιλογή» στην οποία οι ηγέτες της ΕΕ εξαναγκάζονται από την ξαφνική εμφάνιση ενός πολύ μεγαλύτερου κακού –ενός σύγχρονου δουλεμπορίου.
Αλλά αυτό είναι προφανώς εσφαλμένο και τελείως ιδιοτελές. Όπως δείχνει με οδυνηρό τρόπο η μελέτη της ιστορίας της δουλείας, αυτό που συμβαίνει σήμερα στη Μεσόγειο δεν έχει ούτε καν απόμακρη ομοιότητα με το διατλαντικό εμπόριο σκλάβων. Οι Αφρικανοί σκλάβοι δεν ήθελαν να μετακινηθούν. Κρατούνταν σε μπουντρούμια μέχρι τη στιγμή που φορτώνονταν αλυσοδεμένοι σε πλοία. Πολλές φορές χρειάστηκε να παρεμποδιστούν ώστε να μην προτιμήσουν την αυτοκτονία από την καταναγκαστική μεταφορά. Μια μεταφορά που οδηγούσε στο ίδιο πάντα απαίσιο αποτέλεσμα: τη δουλεία.
Σήμερα, όσοι ξεκινούν το ταξίδι προς την Ευρώπη θέλουν να ταξιδέψουν. Αν ήταν ελεύθεροι να το κάνουν, θα έπαιρναν κάποια από τις πτήσεις που έχουν δρομολογήσει οι χαμηλού κόστους αεροπορικές εταιρείες μεταξύ Βόρειας Αφρικής και Ευρώπης, για ένα μικρό κλάσμα του ποσού που τους κοστίζει τώρα η εξαιρετικά επικίνδυνη διάβαση της θάλασσας. Και δεν είναι οι «δουλέμποροι» ή οι «διακινητές» αυτοί που τους εμποδίζουν.
Είναι αλήθεια ότι οι επίδοξοι μετανάστες μερικές φορές κρατούνται σε άθλιες συνθήκες στη Λιβύη. Δεν βρίσκονται όμως σε μπουντρούμια προκειμένου να σταλούν κάποια στιγμή με τη βία ως σκλάβοι. Αντίθετα, πολλοί βρίσκονται σε κέντρα κράτησης μεταναστών, τα οποία χρηματοδοτούνται εν μέρει από την ΕΕ, και στα οποία τόσο ενήλικες όσο και παιδιά εκτίθενται σε βία που μπορεί να περιλαμβάνει μαστιγώματα, ξυλοδαρμούς και βασανιστήρια. Και για όσους καταφέρνουν να φτάσουν στα πλοία, η έκβαση είναι αβέβαιη. Κάποιοι πεθαίνουν στην πορεία, κάποιοι επιβιώνουν μόνο και μόνο για να υποστούν εκμετάλλευση και κακομεταχείριση στο σημείο προορισμού. Άλλοι, όμως, που επιβιώνουν, εξασφαλίζουν τουλάχιστον μια πιθανότητα να αποκτήσουν πρόσβαση σε δικαιώματα, προστασία, οικογενειακή επανένωση, εκπαίδευση, εργασία, ελευθερία από διώξεις, και ούτω καθεξής.
Δεν πρόκειται λοιπόν για το σύγχρονο αντίστοιχο του υπερατλαντικού δουλεμπορίου. Όταν προσπαθούμε να το συντρίψουμε στρατιωτικά, δεν υιοθετούμε μια ευγενή στάση ενάντια στα δεινά της δουλείας, ή έστω της «διακίνησης». Απλώς συνεχίζουμε μια μακρά παράδοση κατά την οποία τα κράτη, μεταξύ αυτών τα δουλοκτητικά κράτη του δέκατου όγδοου και του δέκατου ένατου αιώνα, χρησιμοποιούσαν βία για να εμποδίσουν ορισμένες ομάδες ανθρώπων να κινούνται ελεύθερα.
Ας μην ξεχνάμε ότι η παράδοση αυτή βρέθηκε στο απόγειό της με την διαβόητη πλέον Διάσκεψη του Βερολίνου τού 1885, η οποία οδήγησε στην κατάτμηση και κατάκτηση της Αφρικής από τις ευρωπαϊκές δυνάμεις με αιτιολογία τον τερματισμό της λεγόμενης «αραβικής δουλείας». Στις δύο δεκαετίες που ακολούθησαν, εκατομμύρια Αφρικανών έχασαν τη ζωή τους, μεταξύ αυτών και τεράστιοι αριθμοί Κονγκολέζων υπό την κηδεμονία του μεγάλου «φιλανθρώπου», του βασιλιά Λεοπόλδου Β΄ του Βελγίου αυτοπροσώπως.
Και σήμερα, ο τρόπος με τον οποίο τα ευρωπαϊκά κράτη –και η Αυστραλία- συνεχίζουν αυτή την παράδοση, δίνει ένα παράδειγμα το οποίο ακολουθείται παγκοσμίως, όπως δείχνει και το αποκρουστικό θέαμα των προσφύγων Rohingya, οι οποίοι φεύγουν για να γλιτώσουν από τις διώξεις στη Μιανμάρ αλλά αρνούνται να τους δεχθούν στην Ταϊλάνδη, τη Μαλαισία και την Ινδονησία και αφήνονται να πεθαίνουν στη θάλασσα.
Δεν υπάρχει καμία ηθική βάση για μέτρα που οδηγούν στο θάνατο αθώες γυναίκες, άντρες και παιδιά, εκ των οποίων κάποιοι είναι θύματα βασανιστηρίων ή αντιμετωπίζουν διωγμούς και πολέμους. Οι ηγέτες και οι λαοί της Ευρώπης δεν πρέπει να ξεχνούν τη δική τους ιστορία, πρόσφατη και όχι τόσο πρόσφατη, καθώς και τις ευθύνες που φέρει η Ευρώπη για τα πτώματα στη Μεσόγειο και για τους ανθρώπους στις βάρκες. Ζητάμε να επανεγκατασταθούν πολλοί περισσότεροι πρόσφυγες στην Ευρώπη και να απομακρυνθούν οι περιορισμοί μετακίνησης που επιβάλλονται σε όλους, εκτός από το πιο πλούσιους.
Ζητάμε από τους πολιτικούς ηγέτες της Ευρώπης να πάψουν να καταχρώνται την ιστορία της διατλαντικής δουλείας για να νομιμοποιήσουν στρατιωτικές επιχειρήσεις αποτροπής των μεταναστών, και αντίθετα να θυμηθούν το αίτημα της ελευθερίας κίνησης, ή «το δικαίωμα στη μετακίνηση» [right of locomotion] όπως το είχαν διατυπώσει Αφροαμερικανοί αγωνιστές κατά της δουλείας το δέκατο ένατο αιώνα, και να δράσουν αναλόγως.
Το κείμενο αυτό υπογράφουν 300 περίπου πανεπιστημιακοί και ερευνητές σε θέματα μετανάστευσης από όλο τον κόσμο. Ο πλήρης κατάλογος και το πρωτότυπο αγγλικό κείμενο: https://www.opendemocracy.net/beyondslavery/twisting-%E2%80%9Clessons-of-history%E2%80%9D-to-excuse-unjustifiable-violence-mediterranean-refugee-c
Μετάφραση: Άκης Γαβριηλίδης
*αναδημοσιεύουμε το κείμενο όχι βέβαια για να διαφημίσουμε την ευαισθησία των διανοουμένων ούτε να συνδράμουμε στην (μονίμως αναποτελεσματική) θεσμική τους αποτελεσματικότητα, αλλά για την αποδόμηση των όρων του “σύγχρονου δουλεμπορίου” που συγκροτούν την κυρίαρχη προσχηματική προκειμένου να νομιμοποιηθεί η απόλυτα θανάσιμη και κτηνώδης “μεταναστευτική πολιτική”. Όπως είναι πασιφανές, η κυρίαρχη επιχειρηματολογία δεν αντέχει ούτε σε ψήγμα της απλής και τυπικής λογικής…
