Σκέψεις και προβληματισμοί

σχετικά με την απεργία πείνας του Νίκου Ρωμανού

και του κινήματος αλληλεγγύης

1.

(περιεχόμενα)

Από την πρώτη του επιστολή ο Νίκος Ρωμανός συμπύκνωσε τη στόχευση της απεργίας πείνας που ξεκίνησε με σκοπό την έγκριση εκπαιδευτικών αδειών, στις επιδιωκόμενες «ανάσες ελευθερίας». Μετά, όμως, τη σύντομη μεταφορά του στο νοσοκομείο και το επεισόδιο με τους αυξημένους καρδιακούς παλμούς, τόσο ο ίδιος όσο και το αναρχικό κομμάτι του κινήματος αλληλεγγύης -που πολλαπλασιάστηκε και αναβαθμίστηκε γρήγορα σε πανελλαδικό επίπεδο- έθεσαν το ζήτημα των περιεχομένων σε δεύτερη μοίρα, με ένα κεντροβάρισμα στις κινητοποιήσεις, τις παρεμβάσεις, τις άμεσες δράσεις κλπ. Με τον τρόπο αυτό, προοδευτικοί δημοσιογράφοι και αριστερά κόμματα, πολύ σύντομα και εύκολα, κατόρθωσαν να μετατοπίσουν τη «συζήτηση» και το διακύβευμα από την αφετηριακή θέση της απεργίας πείνας στο εμπράγματο-θεσμικό σκέλος του αιτήματος: στο δημοκρατικό δικαίωμα στη μόρφωση, στις ευκαιρίες επανένταξης των κρατουμένων, στις αντιφάσεις του θεσμικού πλαισίου («αφού του επιτρέψαμε να δώσει εξετάσεις, πώς τώρα του στερούμε τη δυνατότητα να παίρνει εκπαιδευτικές άδειες για να σπουδάσει;»). Παράλληλα, δημιουργήθηκαν τάσεις προσωποποίησης της απεργίας πείνας και «ηρωοποίησης» του απεργού ενώ παντού διακινούνταν ρητά ή υπόρρητα μια υποτιμητική συμπάθεια για «το καημένο το παιδί, που είδε τον φίλο του να δολοφονείται μπροστά στα μάτια του». Το «παιχνίδι» των περιεχομένων χάθηκε από νωρίς (περιεχόμενα τα οποία εξάλλου δεν επιχειρήθηκε να αναπτυχθούν πέρα από τις «ανάσες ελευθερίας» και να διασυνδεθούν με άλλα κοινωνικά, πολιτικά, ταξικά ζητήματα, τόσο από τον ίδιο τον απεργό πείνας όσο και από τα περισσότερα κομμάτια των αλληλέγγυων). Αυτό καθόρισε και όλα τα άλλα ζητήματα που ανέκυψαν στην πορεία και μας έφερε μπροστά στο ερώτημα αν η συγκεκριμένη διάταξη που νομοθετήθηκε γύρω από τις εκπαιδευτικές άδειες είναι θετική ή αρνητική, νίκη ή ήττα του Νίκου Ρωμανού και του κινήματος αλληλεγγύης.

2.

(επικοινωνία με τον απεργό πείνας-κατάσταση υγείας-νομικά δεδομένα)

Απ’ ότι έγινε αντιληπτό, κατά τη διάρκεια της απεργίας πείνας, ειδικά μετά την απορριπτική απάντηση του συμβουλίου δικαστών και την προσφυγή στον Άρειο Πάγο, δεν υπήρχε ομάδα συντρόφων που να βρίσκεται σε σταθερή επαφή με τον έγκλειστο σύντροφο (πολιτική γέφυρα επικοινωνίας), για να μεταφέρει προς τα έξω τις σκέψεις του, να του μεταφέρει ενημέρωση από συνελεύσεις, απόψεις και δράσεις, να εκτιμούν από κοινού τα πολιτικά και νομικά δεδομένα γύρω από την απεργία πείνας (τα οποία κατόπιν θα διαχέονταν στους αλληλέγγυους) και να υπάρχει μια ξεκάθαρη εικόνα της κατάστασης υγείας του απεργού πείνας. Τον «ρόλο» αυτό μέσα στα χρόνια έχουν παίξει οι κάθε φορά «κοντινοί» σύντροφοι-ισσες του ανά περίπτωση απεργού πείνας. Αν κάτι τέτοιο στη συγκεκριμένη περίπτωση δεν μπορούσε να υπάρξει, θα έπρεπε να έχει τεθεί ως βασική προϋπόθεση ώστε να επιλυθεί από το αναρχικό κίνημα αλληλεγγύης. Εφόσον προϋποθέσουμε την αμοιβαιότητα (και όχι τη μονόπλευρη ή αμφίδρομη εργαλειακή χρηστικότητα) μεταξύ απεργού πείνας και αλληλέγγυων, η συγκεκριμένη έλλειψη συνιστά ένα δυσαναπλήρωτο κενό. Όχι απλά ενημέρωσης αλλά συρρίκνωσης του πολιτικού σχεδιασμού, γενικότερα γύρω από την απεργία πείνας και ειδικότερα σχετικά με τη στιγμή και τους όρους αναβάθμισης-κλιμάκωσης των δράσεων αλληλεγγύης. Δεδομένου ότι η κλιμάκωση συσχετίζεται με τη σαφήνεια αυτού που απαιτείς, την ύπαρξη νομικού παραθύρου που αξιοποιείται και την κρισιμότητα της υγείας του απεργού πείνας. «Ρόλο», επίσης, τοποθέτησης-απεύθυνσης προς τον Ρωμανό, για ζητήματα πολιτικής εκτίμησης, τακτικών επιλογών, νομικών χειρισμών, μαζί με τις ευθύνες που συνεπάγεται, έπρεπε να έχουν (αν δεν είχαν) και οι τρεις σύντροφοι συγκατηγορούμενοι του για τη διπλή ληστεία στο Βελβεντό, που πραγματοποίησαν πολυήμερη απεργία πείνας αλληλεγγύης. Τελικά, η απεργία πείνας, ένα δύσκολο αλλά και ιστορικό μέσο αγώνα μέσα στις φυλακές, κινήθηκε στο επίπεδο ενός είδους προσωπικής στρατηγικής που δεν είχε επαφή-επικοινωνία με το «έξω» τόσο πριν την έναρξη της (δεν υπήρξε ενημέρωση, έστω προς τις αναρχικές ομάδες, κάποιες βδομάδες πριν ότι θα πραγματοποιηθεί για να υπάρξει η στοιχειώδης προετοιμασία) όσο και κατά την διάρκειά της (σχετικά με τα πολιτικά διακυβεύματα, τα νομικά και ιατρικά ζητήματα).

3.

(ο ρόλος της οικογένειας και η σχέση φυλακισμένου αγωνιστή και συνηγόρου υπεράσπισης)

Σε μια πολιτική υπόθεση-δίωξη-δίκη πρέπει να είναι σαφές ότι οι διωκόμενοι ή φυλακισμένοι αγωνιστές είναι αυτοί που καθορίζουν τις θέσεις, τις πολιτικές κατευθύνσεις, τις τακτικές, τους χειρισμούς (ακόμα και τους νομικούς) και τα περιθώριά τους και όχι μια κατανομή ρόλων μεταξύ διωκόμενων και αλληλέγγυων (πολιτικό σκέλος), δικηγόρων (νομικό σκέλος), συγγενών και φίλων (σχεσιακό-συναισθηματικό σκέλος). Δεν είναι δυνατόν για παράδειγμα οι γονείς να μπορούν να παίρνουν δικές τους ανεξάρτητες πρωτοβουλίες που αλλοιώνουν έως υπονομεύουν μια απεργία πείνας και τα χαρακτηριστικά της, όπως οι επισκέψεις του πατέρα Ρωμανού στον πρωθυπουργό, τον αρχιεπίσκοπο και τον αρχηγό της αξιωματικής αντιπολίτευσης (προφανώς, δεν αρκούσε απλά μια δήλωση κατηγορηματικής διαφωνίας). Επίσης, οι συνήγοροι υπεράσπισης διευκολύνουν με τις γνώσεις τους σχετικά με το δαιδαλώδες ποινικό δίκαιο, προτείνουν κατευθύνσεις και νομικούς χειρισμούς αλλά η τελική απόφαση και επιλογή βρίσκεται και -πρέπει να- παραμένει στα χέρια των διωκόμενων ή φυλακισμένων συντρόφων/ισσων. Αν το λεγόμενο «νομικό σκέλος» αφεθεί εν λευκώ στους δικηγόρους μόνο προβλήματα μπορούν να προκύψουν ενώ ταυτόχρονα διασπάται τεχνητά σε παράλληλες διεργασίες η ενότητα της υπόθεσης, που έχει όλες αυτές τις διαστάσεις, οι οποίες αδιαπραγμάτευτα πρέπει να καθορίζονται στο σύνολό τους από τα πολιτικά υποκείμενα (πρωτίστως από τους διωκόμενους και κατ’ επέκταση από τους αλληλέγγυους). Η επιλογή του προερχόμενου από το «βαθύ ΠΑΣΟΚ» Ραγκούση (η οποία είναι προβληματική από όποια πλευρά κι αν το πιάσει κανείς για μια πολιτική δίωξη, αλλά αυτό δεν είναι της στιγμής) δεν μπορεί εύκολα κάποιος να ισχυριστεί ότι ανταποκρίνεται σε αυτή τη λογική, σε αυτά τα κριτήρια. Και απ’ ότι φαίνεται του δόθηκε μεγάλος αν όχι πλήρης βαθμός ελευθερίας να χειριστεί εν λευκώ το νομικό σκέλος της απεργίας πείνας (την αναζήτηση νομικού παραθύρου). Με τραγική εξέλιξη να ανοίξει ο ίδιος με δηλώσεις του στα ΜΜΕ τη συζήτηση για ενδεχόμενη «διέξοδο» στη χορήγηση εκπαιδευτικών αδειών με τη χρήση του ηλεκτρονικού-δορυφορικού συστήματος επιτήρησης-γεωεντοπισμού, το λεγόμενο «βραχιολάκι», μετά την απορριπτική απόφαση του δικαστικού συμβουλίου και εν όψει της αναμενόμενα αρνητικής απόφασης και του Αρείου Πάγου. Ακολούθησε θεσμική σιγή για ένα 24ωρο (από κυβέρνηση, υπουργείο δικαιοσύνης, αντιπολιτευόμενα κόμματα), προφανώς ως ο απαραίτητος χρόνος διαβούλευσης και προετοιμασίας, όπου τα συγκυβερνώντα και αντιπολιτευόμενα κόμματα φαίνεται να ζήτησαν επιβεβαίωση ότι με την «ιδέα» συμφωνεί και ο απεργός πείνας για να συσκεφτούν και να προχωρήσουν προς μια τέτοια «λύση», χωρίς όμως να εκτεθούν από μια ενδεχόμενη άρνηση του απεργού. Την επόμενη μέρα το πρωί ακολούθησε νέα δήλωση του Ραγκούση ότι ο Ρωμανός θα ήταν θετικός σε μια ρύθμιση που θα περιελάμβανε το «βραχιολάκι». Το ίδιο βράδυ ξεκίνησε η δημόσια-επίσημη διαβούλευση για την ψήφιση στο κοινοβούλιο μιας τροπολογίας που να αντιστοιχεί σε αυτή την κοινά συμφωνημένη κατεύθυνση, διαδικασία η οποία κατέληξε στην ψήφιση της εν λόγω διάταξης την Τετάρτη 10/12.

4.

(η κατάληξη)

Η διάταξη που ψηφίστηκε από όλα τα κόμματα του κοινοβουλίου σε κλίμα πανηγυρικό και ανακοινώθηκε ως νίκη της δημοκρατίας, του ανθρωπισμού και του κοινοβουλευτισμού, διευρύνει τον αριθμό των κρατουμένων που μπορούν να αιτηθούν εκπαιδευτικών αδειών (με προσθήκη και των υπόδικων) και χειροτερεύει τους όρους παροχής τους. Ο κρατούμενος θα πρέπει να παρακολουθήσει ένα εξάμηνο μαθημάτων με τηλεδιάσκεψη (την οποία ο Ρωμανός είχε δηλώσει ότι δεν θα τη δεχτεί γιατί είναι προάγγελος αντικατάστασης των επισκεπτηρίων στις φυλακές με τηλεδιασκέψεις αλλά και των τηλεδικών που εφαρμόζονται σε αναρχικούς κρατούμενους σε άλλες χώρες όπως πρόσφατα στην Ιταλία και στην Χιλή) και άλλους τρόπους εξ αποστάσεως παρακολούθησης, που πρέπει να οριστούν με κοινή απόφαση από τα Υπουργεία Οικονομικών, Παιδείας, Δικαιοσύνης (χωρίς αυτή την απόφαση δεν μπορεί ούτε εξ αποστάσεως να παρακολουθεί) και να περάσει το 1/3 από αυτά. Κατόπιν θα αιτηθεί αδειών εξόδου για παρακολούθηση, που θα κριθούν με τις ίδιες διαδικασίες από τα ίδια όργανα που ίσχυαν μέχρι σήμερα. Μπορεί δηλαδή να απορριφθούν με «αιτιολογημένη απόφαση» των εν λόγω οργάνων. Αν οι άδειες εξόδου για παρακολούθηση μαθημάτων γίνουν δεκτές ακολουθεί ως προϋπόθεση η αποδοχή από τον κρατούμενο τοποθέτησης ηλεκτρονικού-δορυφορικού συστήματος επιτηρήσης (γεωεντοπισμός). Αν αυτό θεωρείται νίκη από κάποιους/ες θα πρέπει μάλλον να το ξανασκεφτούν (εκτός ότι το απλουστευτικό δίπολο νίκης/ήττας συνήθως συσκοτίζει παρά διαφωτίζει την πραγματικότητα). Ο Νίκος Ρωμανός λοιπόν θα πρέπει να παρακολουθήσει το ερχόμενο εαρινό εξάμηνο του ΤΕΙ εξ αποστάσεως (μέσω τηλεδιασκέψεων και λοιπών αντίστοιχων μεθόδων που δεν έχουν ακόμα προσδιοριστεί, εφόσον υπάρξει η σχετική κοινή υπουργική απόφαση που απαιτείται), να περάσει το 1/3 των μαθημάτων και να αιτηθεί ξανά εκπαιδευτική άδεια το φθινόπωρο του 2015, με την προϋπόθεση ότι δέχεται να φορέσει ηλεκτρονικό σύστημα εντοπισμού θέσης. Χωρίς να είναι βέβαιο ότι το αίτημά του θα γίνει δεκτό, αφού κάθε σχετικό αίτημα συνεχίζει να μπορεί να απορριφθεί από το αρμόδιο συμβούλιο με «ειδική αιτιολογία». Το ίδιο θα ισχύει και για κάθε άλλον υπόδικο.

5.

(συμπεράσματα)

Διάγουμε εδώ και κάποια χρόνια την εποχή που τόσο εντός όσο και εκτός των τειχών οι εξουσίες ζητάνε διαβατήριο από την κάθε μας στιγμή. Κάθε φυσικοποίηση και κανονικοποίηση αυτών των δεδομένων δεν ενισχύει ούτε εξυπηρετεί αλλά υπονομεύει τον αγώνα για κοινωνική και ατομική απελευθέρωση. Η διάταξη που ψηφίστηκε είναι μια κακή διάταξη. Όχι μόνο γιατί δεν υπάρχουν καλοί νόμοι αλλά γιατί στην πραγματικότητα χειροτερεύει τα δεδομένα σχετικά με τις εκπαιδευτικές άδειες, με την υποχρεωτική χρήση του ηλεκτρονικού συστήματος εντοπισμού θέσης και εισάγει την εθελούσια χρήση του. Ακόμα χειρότερο είναι το πανηγυρικό κινηματικό κλίμα και οι ανακοινώσεις περί νίκης σε αντιστοιχία με την πρώτη λιτή δήλωση του ίδιου του Ρωμανού. Με τον τρόπο αυτό διαμορφώθηκε -με τη συμβολή μάλιστα αναρχικών, απεργών πείνας και αλληλέγγυων- η εντύπωση μιας πανκοινωνικής (και συνάμα θεσμικής-κομματικής-κοινοβουλευτικής) ομοφωνίας γύρω από το ότι το λεγόμενο «βραχιολάκι» είναι «προοδευτικό» -και όχι αντιδραστικό- μέτρο. Ότι το «βραχιολάκι» (που έχει θεσμοθετηθεί εδώ και ένα χρόνο αλλά η εφαρμογή του σκόνταφτε στις ενστάσεις των εταιρειών σεκιούριτι που δεν κέρδισαν τον διαγωνισμό προμήθειας, διαδικασία που ολοκληρώθηκε τον περασμένο Νοέμβρη και κάνει το «βραχιολάκι» έτοιμο προς χρήση μέσα στους επόμενους μήνες) είναι ένας ήπιος περιοριστικός όρος. Όταν αυτό ακριβώς το σύστημα γεωεντοπισμού θέσης θα γίνει ο οργουελιανός εφιάλτης εκατοντάδων υπόδικων στο μέλλον (για πολιτικές και ποινικές διώξεις σε βαθμό κακουργήματος), που σήμερα τους επιβάλλονται οι περιοριστικοί όροι της παρουσίας στο τμήμα μια ή δυο φορές τον μήνα και η απαγόρευση εξόδου από την χώρα. Το ίδιο και για τους εκατοντάδες κατάδικους που αιτούνται διακοπή ποινής ή απόλυση υπό όρους μετά από έκτιση τμήματος της ποινής τους, που θα αντιμετωπίσουν κι αυτοί τον εκβιασμό να δεχτούν το «βραχιολάκι» για να γίνει δεκτή η αίτησή τους. Στην πραγματικότητα το «δικαίωμα στην εκπαίδευση» και οι «ευκαιρίες επανένταξης» με όρους καθολικής ηλεκτρονικής επιτήρησης είναι η ουσία της διάταξης που ψηφίστηκε. «Δικαιώματα» και «ευκαιρίες», στα οποία -είτε από ελλιπή ενημέρωση και κατανόηση των δεδομένων είτε από συνειδητή επιλογή της λογικής των «ελιγμών», που καταλήγει όμως αναπόφευκτα στη συνδιαλλαγή- ενσωματώθηκε τα τελευταία 24ωρα και ο ίδιος ο απεργός πείνας (πραγματοποιώντας μάλιστα το τελευταίο 24ωρο και απεργία δίψας για να ψηφιστεί μια διάταξη σαν αυτή που πέρασε και όχι η αρχική πρόταση της κυβέρνησης που ήταν ακόμα χειρότερη, σε παραλληλία με καλέσματα για συγκεντρώσεις αλληλεγγύης έξω από το κοινοβούλιο για να υπάρξει και κινηματικός μοχλός πίεσης). Δεν προκύπτει από πουθενά ότι το κράτος έκανε πίσω λόγω της απεργίας πείνας του Ρωμανού και του πολύμορφου κινήματος αλληλεγγύης. Η δημοκρατία, τα κόμματα, ο κοινοβουλευτισμός, δυσκολεύτηκαν, ζορίστηκαν, στριμώχθηκαν, εργάστηκαν και συνεργάστηκαν για την εξεύρεση αμοιβαία αποδεκτής «λύσης», συμπεριλαμβανομένης της σύμφωνης γνώμης του απεργού πείνας και του συνηγόρου του, ενσωματώνοντας τόσο τον ίδιο όσο και το κίνημα αλληλεγγύης ως συνιστώσα ενός προοδευτικού μετώπου για τον εξανθρωπισμό-καλλωπισμό της καταστολής, σε συνθήκες καπιταλιστικής-συστημικής κρίσης και καθεστώτος έκτακτης ανάγκης, ακριβώς πριν την ανακοίνωση της εσπευσμένης διαδικασίας εκλογής προέδρου της δημοκρατίας και κατ΄ επέκταση της προκήρυξης κοινοβουλευτικών εκλογών. Παράλληλα, οι βιαστικοί και χωρίς περίσκεψη πανηγυρισμοί περί νίκης συσκότισαν τη δυνατότητα άντλησης σωστών συμπερασμάτων. Η ανακούφιση που ένιωσαν πολλοί/ες για την διέξοδο που δόθηκε έναντι της ενδεχόμενης εξόντωσης του απεργού πείνας δεν πρέπει να προβάλλεται ως κάποιου είδους επιτυχία. Διότι πρόκειται για μια «λύση» προβληματική τόσο στην ουσία της (δυσχεραίνει τις εκπαιδευτικές άδειες) όσο και στην διεργασία που την δρομολόγησε (προϊόν διαβούλευσης με υπουργούς, κυβερνήτες και πάσης κομματικής απόχρωσης αντιπολιτευόμενους). Και αυτό πρέπει να μας προβληματίσει για κάθε επόμενη αντίστοιχη μάχη, για κάθε επόμενη απεργία πείνας. Όχι για να διακινδυνεύσουμε την ακεραιότητα ή τη ζωή κάποιου απεργού πείνας (όπως άστοχα ή σκόπιμα σημείωσαν κάποιοι) αλλά για τη σαφήνεια των περιεχομένων και των στόχων που θα τεθούν, των τακτικών και των μεθόδων που θα ακολουθηθούν, των διαύλων επικοινωνίας και συνδιαμόρφωσης που θα δημιουργηθούν μεταξύ φυλακισμένων αγωνιστών και κινήματος αλληλεγγύης.

6/1/2015

αναρχικές/οι από τις δυτικές συνοικίες της Αθήνας και του Πειραιά